HỢP CHỦNG QUỐC HOA KÌ

binh0991

Advertisements

HỢP CHỦNG QUỐC HOA KÌ

Hợp chủng quốc Hoa Kỳ - đất nước có nền lịch sử trẻ nhất so với châu Âu, vào nửa sau thế kỷ 19 được công luận công nhận là thủ lĩnh về kinh tế, chính trị, quân sự và nhiều lĩnh vực khác. Lịch sử của Hoa Kỳ, một lịch sử khai phá đất mới, cao bồi, cách mạng, lịch sử của những con người thành đạt. Tuy nhiên, nói đến Hoa Kỳ là nói đến sự tiêu diệt của người da đỏ, kỳ thị chủng tộc và sẵn sàng thủ vao chánh án tối cao trên chính trường quốc tế.

Hợp chủng quốc Hoa Kỳ chiếm miền trung của lục địa Bắc Mỹ, phần chính của đất nước giáp với Canada ở phía bắc Mexico ở phía nam. Có hai bang cách xa nhau đáng kể lãnh thổ chính. Alaska cách Seatle hơn 10.100km, còn Hawai – cách San Francisco gần 4.000km. Đất nước chiếm vị trí thứ tư về diện tích và thứ ba về dân số.

Vài dãy núi cắt lãnh thổ Hoa Kỳ theo hướng á kinh tuyến, các dãy núi Cascade và Sierra – Nevada ở tận cùng phía tây phân bổ cạnh dãy núi Rocky Mountains và dãy núi cổ Appalachi ở phía đông. Vùng bờ Đại Tây dương là nơi đông dân cứ nhất ở Mỹ, chính ở đây có những thành phố Mỹ nhất của Mỹ: Boston, New York và Philadelphia, những trang sử đầu tiên chói lọi nhất của quốc gia gắn liền với chính vùng bờ Đại Tây dương. Ở phía đông bắc của đất nước có các đại hồ ( hồ Thượng, Michigan, Huron, Eri và Ontario). Nhờ các kên đào nối liền với bờ Đại Tây dương, Chicago và Detroit trở thành các cảng lớn. Miền trung của đất nước bị các dòng sông lớn nhất lục địa chia cắt: Missisippi, Missouri, Ohio, đây là chiếc giỏ ngũ cốc của đất nước. Xa hơn về phía tây là các đại bình nguyên của đất nước – vùng chăn nuôi chính của Hoa Kỳ, quê hương của những chàng cao bồi nổi tiếng.

Ở tây nam chủ yếu là sa mạc và bán sa mạc, miền đất ít được khai khẩn và thưa dân.

Da trắng đến định cư ở bờ tây chỉ mới 150 năm trước, nhưng hiện nay đây là vùng phát triển sôi động nhất đất nước.

Do địa hình phức tạp và điều kiện khí hậu không đồng nhất, lãnh thổ đất nước có nhiều hệ thống kinh tế hết sức đa dạng. Việc bảo tồn các phức hệ thiên nhiên được đặc biệt chú ý. Trong nước hoạt động rộng rãi mạng lưới vườn quốc gia. Nổi tiếng nhất là Yellowstone ở vùng Rocky Mountains, Josemite ở Sierra Nevada, Grand ở Arizona và Everglades ở Florida.

Đến cuối thế kỷ 15, tức là lúc Columbus phát hiện ra châu Mỹ, trên lãnh thổ Hoa Kỳ ngày nay ít nhất có 300 bộ lạc da đỏ sinh sống. Những bộ lạc lớn nhất là Pueblo ( ở New Mexico ngày nay), Apache ( ở Texas), Navaho, Colorado, Utah và Hopi ( ở Arizona), Crow ( ở Montana), Cherokee ( ở Bắc Carolina), Iroquoi ( ở bang New York).

Khu dân cư đầu tiên trên lãnh thổ do người Tây Ban Nha thành lập năm 1565, người Pháp lựa chọn vùng đông bắc ( bang Maine), làng Anh đầu tiên Jamestown xuất hiện ở Virginia năm 1607. Mười hai năm sau, những nô lệ da đen được đưa đến Jammestown để làm việc ở các đồn điền thuốc lá. Sau đó một năm, 100 người Anh theo phong trào Puritan trốn thoát sự truy lùng của giáo hội đã đến châu Mỹ trên tàu “ May Flower” và thành lập khu dân cư Plymouth Rock trên lãnh thổ bang Massachussetts ngày nay. Họ ký hiệp định nổi tiếng “ May Flower” – tuyên ngôn về tự quản, nhiều điều trong đó được đưa vào các văn kiện, như Tuyên ngôn Độc lập và Hiến pháp Hoa Kỳ.

Vào thế kỷ 18, theo nhịp độ phát triển số dân di cư và khai khẩn đất mới. Anh muốn đứng ra kiểm soát 13 vùng di cư Bắc Mỹ. Điều này đã gây xung đột với các vùng di dân của Pháp và người da đỏ, và cuối cùng dẫn đến cuộc chiến tranh bảy năm. Thực ra cuộc chiến tranh kéo dài gần 9 năm và kết thúc vào năm 1763. Anh thắng cuộc, nhưng là chiến thắng hao tài tốn của. Chi phí quá nhiều cho chiến tranh, chính phủ Anh lâm vào cảnh thiếu nợ và muốn chấn chỉnh tình thế bằng cách tăng thuế các thuộc địa. Điều này, nói một cách mềm mỏng, không được sự thông cảm của dân di cư. Tinh thần chống Anh đạt đến đỉnh cao vào năm 1773, khi dân Boston chiếm vài tàu của Anh đang đậu trong cảng, ném hàng hóa, trả xuống biển để tỏ thái độ. Sự kiện này được đưa vào lịch sử và gọi là “ Uống trà Boston”, thực tế là tín hiệu cách mạng.

Một trong những thành viên tích cực chiếm tàu ở vịnh Boston là Paul Revir, trở thành anh hùng dân tộc. Tháng 4 năm 1775 ông đã báo trước cho dân chúng Lexington biết là các tàu Anh đang tiến về thành phố. Tháng 1 – 1776 Thomas Paine xuất bản bài văn đả kích nổi tiếng của mình Mục đích lành mạnh, giải thích cuộc xung đột với mẫu quốc. Bài đả kích nổi tiếng một cách khó tin và thực tế là lời tiên triệu của Tuyên ngôn Độc lập, ra đời vào ngày 4/7 năm ấy. Trận thắng quân Anh quyết định vào năm 1781, sau trận chiến ở Yorktown ( Virginia) tướng Anh Cornwallis đầu hàng George Washington.

Thế kỷ mới 19 trở thành thời kỳ phát triển mãnh liệt và mở rộng nhanh chóng lãnh thổ, năm 1803 do một khoản nợ nhỏ mà Napoleon nhượng cho Hoa Kỳ toàn bộ lãnh thổ các đại bình nguyên. Năm 1819 Florida được mua lại của Tây Ban Nha, trận đánh Alamo năm 1836 kết thúc bằng thắng lợi của người Mexico, nhưng sau đó Texas trở thành lãnh thổ của Mỹ, trong cuộc chiến tranh với Mexico ( năm 1846 – 1848) Mỹ đẩy đường biên giới của mình lùi xa về tây nam. Và cuối cùng, năm 1867 vùng Alaska của Nga được mua bằng 7.2 triệu đô la.

Đó là những năm huyền thoại chinh phục miền Tây hoang dã, xây dựng đường sắt xuyên đại lục, tiêu diệt hàng loạt dân da đỏ bất khuất, thời gian của cao bồi, kẻ cướp, của súng lục và của kẻ nhiều tiền.

Giữa thế kỷ 19 số dân di cư ở Mỹ tăng nhanh, trong thành phần dân di cư, bên cạnh người Anh và Ireland, người gốc Nam Âu, Trung Âu và Trung Hoa giữ một vai trò lớn. Một số người bị hấp dẫn vì khả năng làm giàu ở các mỏ vàng California, một số khác – vì các trung tâm công nghiệp phát triển nhanh chóng ở vùng bờ Đại Tây dương.

Lúc đó miền Nam vẫn là vùng nông nghiệp bảo thủ, phần lớn phụ thuộc vào sức lao động của nô lệ da đen. Người miền Bắc kêu gọi hủy bỏ chế độ nô lệ, sự căng thẳng trong quan hệ giữa các bang tăng lên. Khi Abraham Lincoln, một người nhiệt huyết chống chế độ nô lệ, được bầu làm tổng thống Hoa Kỳ ( năm 1860), các phía Nam tuyên bố tách khỏi quốc gia. Năm 1861 bắt đầu cuộc nội chiến đẫm máu nhất trong lịch sử Mỹ. Sau bốn năm người miền Bắc đã chiến thắng, tuyên bố hủy bỏ chế độ nô lệ và áp dụng quyền bầu cử đối với nam da đen tuổi thành niên. Sau đó Lincoln bị ám sát, năm 1877 quân đội miền Bắc rút khỏi các bang miền Nam, tình trạng của những người da đen trở nên tồi tệ hơn trước đây, họ bị tước quyền tham gia bầu cử, một thời gian dài trong nước phát triển chế độ phân biệt chủng tộc.

Chiến thắng trong cuộc chiến tranh Tây Ban Nha – Mỹ năm 1898 báo trước cho thế giới biết sự xuất hiện của một cường quốc mà các nguyên thủ ở châu Âu phải công nhận.

Vào thế kỷ 20 ảnh hưởng kinh tế, chính trị, quân sự và cả văn hóa của Mỹ không ngừng phát triển trên toàn thế giới. Những sự kiện chính trị đối ngoại quan trọng nhất trong sinh hoạt của đất nước trong thời gian này là sự tham gia vào hai cuộc chiến tranh thế giới, thả bom nguyên tử xuống các thành phố của Nhật, các cuộc chiến tranh ở Triều Tiên và Việt Nam, sự sáp nhập quần đảo Hawai như một bang mới, cuộc chiến tranh lạnh và kết thúc tốt đẹp của cuộc chiến tranh đó. Tuy nhiên, chính người Mỹ lại quan tâm nhiều nhất đến những gì diễn ra trong nhà của họ. Và đây là những gì xảy ra trong thế kỷ này: thời đại của luật pháp khô khan và sự hoành hành của tội ác có tổ chức. Bệnh stress, những vụ giết người vi chính trị và xì căng đan rùm beng, nạn dịch AIDS…Hơn nữa, Mỹ là quốc gia có thế lực nhất thế giới, cơ sở của điều này là sự hùng mạnh về kinh tế và tài chính. Mỹ có nền kinh tế hùng mạnh, linh động và có công nghệ tiên tiến nhất thế giới. Theo tổng sản phẩm quốc nội tính trên đầu người, đất nước chiếm vị trí số một trong các quốc gia hàng đầu thế giới.

Giữa thế kỷ 19, Mỹ liên tục hạn chế những sản xuất độc hại sinh thái trên lãnh thổ của mình, ưu tiên phát triển các ngành công nghiệp cao – sản xuất máy tính, thiết bị y tế, kỹ thuật hàng không vũ trụ. Nhưng hậu quả sinh thái của nền công nghiệp và của khai thác thô bạo tài nguyên thiên nhiên cảm thấy được rất rõ. Mưa axit là một tai họa thực tế. Mỹ - người sản xuất ( và tiêu thụ) lớn nhất thế giới về Carbon đioxit ( Co 2), sản phẩm của quá trình đốt cháy của nhiên liệu. Tổn thất lớn do ô nhiễm nguồn nước vì thuốc trừ sâu, nước thải sinh hoạt và công nghiệp.