Phân tích bài thơ "Chiều tối" của Hồ Chí Minh

pthn15

Advertisements

PHÂN TÍCH BÀI THƠ "CHIỀU TỐI" CỦA HỒ CHÍ MINH

1: Giới thiệu tác giả, tác phẩm, luận đề

Hồ Chí Minh  là nhà cách mạng, lãnh tụ vĩ đại của dân tộc Việt Nam, đồng thời cũng  là nhà văn, nhà thơ lớn của dân tộc. Bên cạnh sự nghiệp cách mạng vĩ  đại, Người cũng để lại một sự nghiệp văn học đa dạng, phong phú.

Nhật ký trong tù là tập thơ viết bằng chữ Hán của Hồ Chí Minh  trong thời kỳ Người bị giam giữ ở nhà lao của bọn Tưởng Giới Thạch từ  mùa thu 1942 đến mùa thu 1943. Tập thơ chẳng những cung cấp cho ta những  hiểu biết về chế độ lao tù khắc nghiệt của chính quyền Tưởng Giới  Thạch, mà quan trọng hơn còn giúp ta hiểu rõ vẻ đẹp tâm hồn của chính  bản thân người đã sáng tạo ra nó, nhà cách mạng, nhà thơ Hồ Chí Minh.

Có thể thấy rõ điều đó qua hai bài Chiều tối (Mộ) và Giải đi sớm (Tảo  giải) trong tập thơ. Cả hai bài thơ Bác đều viết trong gông cùm xiềng  xích, trên đường chuyển lao đầy cực nhọc, khổ ải.

2: Những biểu hiện cụ thể:  Là nhật ký, tác phẩm còn là tập thơ trữ tình nên thiên về việc bộc lộ  thế giới bên trong, thế giới tâm hồn của người sáng tạo. Đó là lòng nhân  ái bao la, là tình yêu cuộc sống sâu nặng, là tâm hồn của con người có  sự tự do tinh thần tuyệt đối, là cốt cách vững vàng...

a. Lòng nhân ái bao la, tình yêu cuộc sống sâu nặng
- Yêu thiên nhiên, tạo vật. Qua hai bài thơ, hình ảnh thiên nhiên luôn  chiếm vị trí nổi bật. Bác nâng niu từng biểu hiện của sự sống: “cánh  chim”, “đám mây”... Có ai ngờ, thiên nhiên lại hiện lên đẹp và sáng đến  thế trong bài thơ Bác bị giải đi vào lúc nửa đêm.

- Quan tâm tới con người. Dù trong hoàn cảnh nào, Bác cũng không quên  nghĩ tới con người. Hình ảnh thiếu nữ xay ngô tối với Bác là vẻ đẹp của  cuộc sống bình dị. Ngọn lửa hồng reo vui trong bếp lửa gia đình, lòng  Bác như cũng reo vui với nó (dẫn chứng).

  b.  Một tâm hồn tự do, không tù ngục, xích xiềng nào giam giữ nổi. Gặp cảnh  bình minh trên đường đi chuyển lao, lòng Bác tràn ngập niềm hân hoan  (dẫn chứng).

c. Một tâm hồn có tinh thần “thép” vượt qua những đọa đày về thể xác, mọi thử thách khốc liệt về tinh thần.

- Qua hình ảnh “quyện điểu” và “cô vân”, ta bắt gặp thoáng buồn, thoáng  cô đơn rất người của Bác. Nhưng trước ngọn lửa hồng Bác quên đi việc  mình chưa được dừng chân trên con đường đày ải mà để lòng mình reo vui  cùng ngọn lửa, để hình ảnh tỏa ấm trên trang thơ, xua tan cái lạnh lẽo,  cô đơn của lòng người và cảnh vật. Ngọn lửa hồng trở thành vẻ đẹp tinh  thần của nhà cách mạng.

- Giá rét căm căm từng đợt, quất ngược sự giá buốt vào mặt nhưng Bác  không để cái khắc nghiệt của thiên nhiên chế ngự mình. Câu thơ đọc lên  nghe rắn rỏi lạ thường: “Chinh nhân dĩ tại chinh đồ thượng - Nghênh diện  thu phong trận trận hàn”.

  d. Một tâm hồn lạc quan, tin tưởng

- Cả hai bài thơ kết thúc bằng hình ảnh ngọn lửa hồng và cảnh bình minh  mang lại cảm giác phấn chấn, lạc quan. Lời thơ ám dụ vời vợi lòng tin.

  e. Một hồn thơ phong phú

- Thi hứng đã đến với Người trong những giờ phút nặng nề, cực nhọc nhất  của cuộc đời, ngay cả trong lúc đối với người bình thường, cảm xúc thơ  dễ bị triệt tiêu nhất hoặc không cất lên nổi: “Người đi thi hứng bỗng  thêm nồng”.

Cốt cách thi nhân ở Bác thể hiện ở niềm rung động trước cái đẹp, dù trong cảnh huống nào.

- Niềm rung động ấy được thể hiện bằng những vần thơ vừa cổ kính, vừa  hiện đại của một tâm hồn nghệ sĩ mang cốt cách phương Đông. Hồn thơ Hồ Chí Minh bắt rễ rất sâu vào truyền thống dân tộc, truyền thống phương Đông.